"Herşey birbirine bağlı" çok yaygın olarak önümüze gelen bir kavram. Genel olarak son yıllarda herşeyin birbirine bağlı olmasının derecelerinin arttığı genel olarak kabul görmüş bir durum. Bunun nedenlerini ve sonuçlarını anlamak için bir okuma listesi oluşturdum.
Antifragile Nassim Nicholas Taleb'in en onemli kitaplarından birisi (Türkçe'ye de anti kirlganlik olarak cevrilmis). Sistemlerin nasil kırılgan (düzensizlikten zarar gören) , saglam (düzensizlikten zarar ya da fayda gormeyen) ya da anti kırılgan (düzensizlikten, rastgelelikten fayda gören) olabilidigi ana tezi uzerine kurulu. Sistemlerin parcalari arasindaki baglanti sekilleri o sistemlerin kırılgan, saglam ya da anti kırılgan olabilmesine neden oluyor. Genel olarak bağlantılar merkezde yoğunlaşıyorsa ve iletişim optimize edilmişse sistemler kırılgan (hiyerarsik iletişim sistemleri, diktatörlükler, meydan larousse ansiklopedisi) , eğer bağlanıilar rastgele ve sistemin çoğuna yayılmişsa anti kırılganlık öne çıkıyor (internet, demokratik yönetimler, wikipedia).
Taleb COVID pandemisinin ciddiyetini ve yapılması gerekenleri en önceden öngörenlerden birisi. Ocak ayında seyahetlerin yasaklanmasını, bez maskelerin kullanılması gerektığini filan yazdı.
https://twitter.com/nntaleb/status/1221486205847646208
Ayni konularda Türkiye'de senelerdir gazete ve blog yazan Cemalettin Nuri Taşçı'nin (CNT deriz biz hayranlari arasında) da bağlantılı blog yazılarını topladıgı Kırılganlık diye bir kitabı var. Güncel konuları sistem bilimi, evrim ve felsefe merceğinden incelediği politikapolitik diye oldukça aktif bir blog'u var.
Politikapolitik - Cemalettin N. Taşcı
Kompleks sistemlerin en onemli özellikleri sistemin parçalarının birbirine geri bildirim akışlarıyla bağlı olmalarıdır. Yan-Ner Baryam'in "Making Things Work"'de (türkçe çevirisi yok) kaplanların parçalı kürklerini oluşturan gen yapısıyla şehirlerde oluşan zengin semt fakir semt ayrımlarının aynı dinamiklere sahip oldugunu anlatarak başlıyor. Ordan sistemlerin basit ve karmaşıklık ölçülerine, mikro ölçekteki dinamiklerin makro ölçekleri ya da makro ölçeklerdeki dinamiklerin mikro ölceği nasıl değiştirdiği konularına giriyor.
Sonrasında da değişik sistemlerde bu kavramların politika tasarlayarak iyileştirmeler yapmak konularında bölümleri var.
Making Things Work: Solving Complex Problems in a Complex World
Ve netflix’den bir belgesel dizisi. Toz, bulutlar kaka (evet dışkı) gibi konuiarı alıp dümyanın masıl birbirine bağlı olduğunu anşatıyor. Sahra çölümden kalkan tpxlar flotida balıkları öldürüyor ama bir kısmı da amazon ormanlarının dengesine katkıda bulunuyor gibi bütün dünyayı saran bağlantılar.